lis062007Emerytura
Sokrates powiedział: „W zimie potrzebne jest ciepłe okrycie, w starości – brak zmartwień ”. Myśl ta już w dawnych czasach świadczyła o potrzebie spokojnego życia w podeszłym wieku. Dzisiaj mamy Fundusze Emerytalne.
Emerytura jest to świadczenie pieniężne, które przysługuje osobom po osiągnięciu odpowiedniego wieku (tzw. wieku emerytalnego) oraz po przepracowaniu odpowiedniej liczby lat. System emerytalny jest to mechanizm rozwiązań prawnych i instytucjonalnych, dzięki którym osoby pracujące gromadzą kapitał, a osoby uprawnione, czyli emeryci, otrzymują świadczenia.
System emerytalny dzieli się na:
1. System kapitałowy
Zwany inaczej systemem w pełni opłacanym. W tym systemie oszczędności na wypłatę przyszłych świadczeń, czyli składek, gromadzone są na indywidualnych kontach w specjalnych funduszach emerytalnych, gdzie są inwestowane w bezpieczny sposób, zazwyczaj w długoterminowe obligacje. Zgromadzony kapitał i odsetki są wypłacane w formie świadczeń emerytalnych, po uzyskaniu odpowiedniego wieku (emerytalnego).
2. System repartycyjny
Zwany inaczej systemem nieopłaconym. W tym systemie emerytury są finansowane z bieżących składek płaconych przez pracowników. Ze względu na zmiany (np. starzenie się społeczeństw, niże i wyże demograficzne), nie ma gwarancji, czy zbierane składki, które stanowią część kosztów pracy, wystarczą na wypłaty wszystkich należnych świadczeń. Państwo może zaciągnąć dług lub obniżyć wysokość wypłacanych świadczeń, gdy wysokość wpłat do tego systemu jest mniejsza od łącznej kwoty wypłacanych emerytur.
Ubezpieczenia społeczne zostały stworzone m. in. z przezorności społecznej, aby zabezpieczyć niepewne jutro najemnych pracowników. „U samego zarania ustroju kapitalistycznego, który z taką bezwzględnością przeciwstawia sobie dwie klasy społeczne – klasę posiadaczy i klasę najemnych pracowników, a nawet już w okresie produkcji przedkapitalistycznej rodzi się idea zabezpieczenia bytu pracowników najemnych, tworzą się i powstają plany i urządzenia praktyczne, mające usuwać zło materialne najgroźniejszych stron życia pracownika najemnego: starości, niedołęstwa, choroby, braku pracy, wdowieństwa, sieroctwa itp." Osiągnięcie zamierzeń powyższych stało się możliwe dopiero wówczas, kiedy przezorność społeczną podyktowały współczesnemu państwu jego potrzeby. Ubezpieczenia społeczne, które zrodziły się z potrzeb zabezpieczenia losu szerokich mas, spotkały się z pokrewnymi tendencjami współczesnego państwa. Państwo nowożytne, w interesie swego autorytetu i militarnej potęgi zaczęło ubezpieczać pracowników najemnych. Interes własny najemnych pracowników i państwa jest najlepszą gwarancja istnienia i trwania systemu ubezpieczeń w przyszłości.
paź302007Równe prawa emerytów
Zasady waloryzacji rent i emerytur tzw. starego portfela, uzależniające stopniowe podwyższanie świadczeń od wieku emerytów i rencistów są zgodne z konstytucją - uznał we wtorek Trybunał Konstytucyjny, badając przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
Chodzi o osoby, które od 1 marca 1993 r. do 31 grudnia 1998 r. otrzymały zaniżone świadczenia emerytalno-rentowe, wyliczone w oparciu o niższą kwotę bazową. Zgodnie z ustawą budżetową z 1993 roku, że względu na brak środków, emerytury i renty były wyliczane w oparciu o kwotę bazową, stanowiącą 91 proc. przeciętnego wynagrodzenia, a nie 100 proc. - jak to było wcześniej. Od wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS w 1999 roku świadczenia wyliczane są od kwoty bazowej w wysokości 100 proc. przeciętnego wynagrodzenia.
Obniżenie kwoty bazowej zostało zakwestionowane orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z 1995 roku, które - zgodnie z ówczesnym prawem - Sejm odrzucił większością 2/3 głosów.
Nowelizacja ustawy o rentach i emeryturach z FUS z 2004 roku wprowadziła dwie różne zasady waloryzacji tych świadczeń; osobom urodzonych przed 1 stycznia 1930 kwota bazowa miała być podwyższona do 2006 roku, a urodzonym po 31 grudnia 1929 roku - do roku 2010.
Pytanie prawne w tej sprawie skierował do TK Sąd Okręgowy w Łodzi, jego przedstawiciel wnosił o stwierdzenie, że zasady waloryzacji tzw. starego portfela są niezgodne z konstytucją. Opinii tej nie podzielali w trakcie rozprawy - przedstawiciel Prokuratora Generalnego oraz przedstawiciel Sejmu.
TK przyznał we wtorek, że ustawa nie zapewnia przyjęcia identycznej kwoty bazowej dla wszystkich osób, które będą osiągać określony wiek w kolejnych latach, a osoby z obu tych grup w różnym wieku będą dochodzić do danego kwoty bazowej. Zwrócił jednak uwagę, że osoby najstarsze stosunkowo najdłużej pobierały świadczenia w niższej wysokości, dlatego zasadne jest, że najpierw ich świadczenia zostaną podniesione.
W ocenie Trybunału Konstytucyjnego różnicowanie wysokości świadczeń w zależności od daty ich ustalenia może budzić wątpliwości co do zasady konstytucyjności. "Zaskarżone przepisy mają jednak charakter czasowy i mają na celu usunięcie pro futuro wprowadzonych zróżnicowań, służą zatem lepszej realizacji zasady równości w dłuższej perspektywie czasowej" - zaznaczył TK. Według TK przyjęte rozwiązanie nie ma charakteru arbitralnego i jest w racjonalnym związku z celem i treścią regulacji.
Zdanie odrębne do wyroku zgłosił sędzia Marek Kotlinowski. Według niego kwestionowany przepis narusza istotę prawa do zabezpieczenia społecznego. Podkreślił wysokość świadczenia emerytalnego powinna być uzależniona od stażu pracy i wysokości zarobków, a nie od wieku czy daty urodzenia.
Przepisy te obowiązują do końca tego roku - zgodnie z nowelizacją ustawy o rentach i emeryturach z FUS z 7 września 2007 roku emeryci i renciści tzw. starego portfela otrzymają wyrównanie świadczeń do pełnej kwoty bazowej od marca 2008 roku. Według danych ministerstwa pracy i polityki społecznej świadczenia w zaniżonej wysokości w roku ubiegłym pobierało 3,2 mln osób.